08/10/2013

Bogatynia

Bogatynia – miejscowość w województwie dolnośląskim licząca 18 894 mieszkańców. Geograficznie usytuowana jest na Pogórzu Zachodniosudeckim w Kotlinie Turoszowskiej (zapadlisko tektoniczne z bogatymi złożami węgla brunatnego).

Od południa otoczona Górami Łużyckimi, od wschodu Górami Izerskimi, na zachodzie wkomponowana jest w Dolinę Nysy Łużyckiej. Północną stronę zamyka Wyniosłość Działoszyńska – granitowy grzbiet dochodzący do 350 m n.p.m.

Miasto Bogatynia powstało ze starej łużyckiej wsi łańcuchowej Rychłów, usytuowanej wzdłuż rzeki Miedzianki, prawego dopływu Nysy Łużyckiej. Interesującym walorem architektonicznym, przeważającym na terenie miasta i okolicznych wsi, jest zabudowa łużycka o konstrukcji zrębowo-słupowej, charakterystycznej dla architektury XVII i XVIII wieku.

Bogatynia z lotu ptaka.

Historia

Pierwsza wzmianka o Bogatyni ukazała się w 1262 roku – wieś rozwijała się sukcesywnie i umacniała swoją pozycję przede wszystkim dzięki usytuowaniu w pobliżu ważnych szlaków handlowych. W XVII wieku była niewielkim skupiskiem tkactwa chałupniczego, a w drugiej połowie XIX wieku znanym już ośrodkiem włókienniczym.

Końcówka XIX wieku zaznaczyła się rozwojem przemysłu ciężkiego – górnictwa. Powstały wówczas pierwsze kopalnie głębinowe, a na początku XX wieku odkrywkowa kopalnia „Herkules”), z czym wiązało się uruchomienie pierwszej elektrowni (w obecnym budynku Bogatyńskiego Ośrodka Kultury).

Po zakończeniu II wojny światowej i przyłączeniu Dolnego Śląska do Polski nadano Bogatyni prawa miejskie i rozpoczął się, po 1958 roku bardzo dynamiczny rozwój miasta związany z budową największej wówczas w Polsce i Europie elektrowni cieplnej o mocy 2000 MW oraz rozbudową odkrywkowej kopalni węgla brunatnego. Skutkiem tego był napływ ludności – budowniczych tych zakładów i ich rodzin – oraz szybki rozwój handlu, transportu i budownictwa mieszkaniowego.

W latach siedemdziesiątych do Bogatyni włączono sąsiadujące wsie: Zatonie i Trzciniec, na terenie których usytuowana jest elektrownia i kopalnia.

Elektrownia Turów w Bogatyni Fot. www.wikipedia.org

Położenie Gminy

Gmina Bogatynia, zajmująca obszar o powierzchni 136,2 km2, położona jest w najdalej wysuniętym na południowy – zachód malowniczym zakątku Polski, w tzw. „Worku Turoszowskim”. Jest to jedna z najbogatszych gmin w Polsce, na jej terenie znajdują się Kopalnia Węgla Brunatnego Turów oraz Elektrownia Turów zatrudniające łącznie ok. 5,5 tysiąca osób. Teren gminy przecinają liczne wąwozy, urozmaicają kotliny i niecki. Jest on bardzo zróżnicowany: od licznych wzniesień (najwyższy Graniczny Wierch w Górach Izerskich na granicy z Czechami – 612 m n.p.m.), zadrzewionych hałd, po głębokie wyrobisko górnicze – 205 m n.p.m.

Powódź

7 sierpnia 2010 roku w godzinach rannych wystąpiło oberwanie chmury. W rejonie Bogatyni spadło wówczas około 160 mm wody, z tego 140 mm w ciągu dwóch godzin, podczas gdy średnia miesięczna dla tego rejonu wynosi 60 mm. Spływający ze słabo pokrytych lasem stoków Gór Izerskich potok Miedzianka wystąpił z koryta. Piotr Pawlas z Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego w Zgorzelcu określił, iż Miedzianka na godzinę 12 tego dnia była głęboka na 5,68 m, podczas gdy normalnie po opadach poziom wody w rzece nie przekraczał 1,5 m. Płynąc ulicami miasta zdewastował je, zabierając dobytek wielu osób. Wezbrana rzeka niszczyła budynki (w tym zabytkowe-łużyckie) i mosty. Od naporu wody 12 budynków zostało całkowicie zniszczonych, a 600 zostało uszkodzonych. Woda podmywała odcinki ulic i dróg, w tym drogę wojewódzką nr 352. Dojazd do Bogatyni był możliwy przez Niemcy lub Czechy.

W czasie powodzi w mieście ucierpiało 277 zabytkowych domów. Jedenaście z nich zostało zniszczonych całkowicie, a 36 częściowo^[12] – odpadły im ściany. Część domostw o kilkusetletniej historii została mocno podmyta, a ich konstrukcja została naruszona. Wszystkie wspomniane domy ujęte były w gminnej ewidencji zabytków lub rejestrze zabytków.